Η Ρεβέκκα Πιτσίκα, CEO της People for Business, μιλάει για το Foresight, την πιο σημαντική ηγετική ικανότητα της εποχή μας, στην εφημερίδα Καθημερινή

“O σημερινός ηγέτης δεν έχει σημείο αναφοράς από το παρελθόν για τις δεξιότητες που θα τον βοηθήσουν να πετύχει σε αυτό το νέο περιβάλλον, όπου η αβεβαιότητα και η μεταβλητότητα επηρεάζουν κάθε πτυχή της ζωής μας και των οργανισμών. Η πιο σημαντική ηγετική ικανότητα είναι, συνεπώς, η ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης και αξιοποίησης της συνεχούς αλλαγής γύρω μας – και αυτό μπορεί να γίνει μέσω της προνοητικότητας”, επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Διαβάστε το άρθρο

Το νέο μοντέλο διακυβέρνησης, με επίκεντρο την κοινωνία και το περιβάλλον

Πολύς λόγος γίνεται, το τελευταίο διάστημα, για το μοντέλο ηγεσίας που έχουν ανάγκη οι σύγχρονες επιχειρήσεις και για τον τρόπο με τον οποίο δρουν οι σημερινοί ηγέτες. Οι οργανισμοί δαπανούν δισεκατομμύρια ευρώ για την ανάπτυξη της ηγεσίας και την προσαρμογή της στη νέα πραγματικότητα  – όμως το ερώτημα είναι σε ποια “συνταγή” επενδύουν. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, 3 στις 4 επιχειρήσεις αξιολογούν τα προγράμματα ανάπτυξης ηγετών ως μη αποτελεσματικά, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότερες προσπάθειες για την ανάπτυξη της ηγεσίας παραβλέπουν ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, που είναι θεμελιώδες για τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται, μαθαίνουν και συμπεριφέρονται οι ηγέτες: την προνοητικότητα, με την έννοια της δυνατότητας να χρησιμοποιούν μια συστηματική διαδικασία σκέψης διαμορφώνοντας πιθανά σενάρια για το μέλλον (futuring).

Εξάλλου, η πανδημία κατέδειξε την ανάγκη υιοθέτησης ενός νέου μοντέλου διακυβέρνησης που θα θέτει στο επίκεντρο την κοινωνία και το περιβάλλον. Για να συμβεί αυτό απαιτούνται αλλαγές στους θεσμούς και ανάδειξη κατάλληλων ηγετών για να υπηρετήσουν το νέο σκοπό. Η 4η  Βιομηχανική Επανάσταση και η κλιματική αλλαγή προκαλούν διαταραχές που πιέζουν για νέα προσέγγιση δημόσιας και εταιρικής διακυβέρνησης. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι τεχνολογίες όπως το blockchain, σήμερα βρίσκoυν εφαρμογή από τα κρυπτονομίσματα και τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (fintech), μέχρι την ιατρική, την εφοδιαστική αλυσίδα, τις μεταφορές, ακόμη και την αγροδιατροφή και το περιβάλλον. Με την ταχύτητα των αλλαγών που επιφέρουν οι νέες τεχνολογίες οι κοινωνικές, οικονομικές και ψηφιακές ανισότητες αυξάνονται.

Οι ηγέτες πρέπει να προετοιμαστούν για ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης, το οποίο θα είναι αναγκαίο στην εποχή μετά την πανδημία, καθώς θα είναι ολοένα πιο εμφανείς οι παρενέργειες από τις πολλαπλές κρίσεις που προκάλεσε. Ο ιδανικός ηγέτης στην εποχή μας θα πρέπει να διαθέτει διαφορετικό προφίλ και χαρακτηριστικά συγκριτικά με τα προσόντα, τις δεξιότητες και την κουλτούρα που τον καθιστούσαν επιτυχημένο μέχρι πριν λίγα χρόνια. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι τα ηγετικά στοιχεία στο προφίλ ενός στελέχους τείνουν να είναι διαχρονικά. Αυτός είναι ο λόγος που ανατρέχουμε σε ιστορικά πρόσωπα που ηγήθηκαν επιτυχημένων επιχειρήσεων, κυβερνήσεων και κοινωνικών πρωτοβουλιών. Έως τώρα πιστεύαμε ότι αν κάποιος μπορέσει να μιμηθεί αυτές τις δεξιότητες, θα γίνει επιτυχημένος ηγέτης.

Στον 21ο αιώνα όμως φαίνεται να έχει αλλάξει κάτι θεμελιώδες στην ηγεσία. Σε όλη την ιστορία της ανθρώπινης ύπαρξης, δεν έχουμε δει ποτέ τη μεταβλητότητα, την πολυπλοκότητα και την προβλεπτικότητα (foresight) να έχουν τη σημασία που συναντάμε σήμερα. Τα πρώτα τεχνολογικά βήματα χρειάστηκαν δεκάδες χιλιάδες χρόνια για να φέρουν αποτελέσματα. Τώρα, οι αλλαγές συμβαίνουν μέσα σε λίγα χρόνια.

Φυσικά, ο επιταχυνόμενος ρυθμός και το μέγεθος της αλλαγής δεν αποδίδονται μόνο στην τεχνολογία. Οι πρωτοφανείς μεταβολές που παρατηρούνται στην μείωση του πληθυσμού, στην κλιματική αλλαγή, στην αποκεντρωμένη μάθηση και πολλούς άλλους τομείς συμβάλλουν προς την κατεύθυνση αυτή και αλλάζουν το τοπίο της εργασίας, της εκπαίδευσης και της καθημερινής μας ζωής. Όμως ο σημερινός ηγέτης δεν έχει σημείο αναφοράς από το παρελθόν για τις δεξιότητες που θα τον βοηθήσουν να πετύχει σε αυτό το νέο περιβάλλον, στο οποίο η αβεβαιότητα και η μεταβλητότητα επηρεάζουν κάθε πτυχή της ζωής ανθρώπων και οργανισμών.

Νέο μοντέλο διακυβέρνησης

Είναι επομένως ξεκάθαρο ότι όταν τελειώσει η πανδημία, θα χρειαστούμε ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης. Πολλοί ηγέτες παραμένουν προσκολλημένοι στη νοοτροπία του Governance 2.0, που συνέπεσε με την άνοδο του “μετοχικού καπιταλισμού” ενώ ορισμένες κοινωνίες εξακολουθούν να προτιμούν την ηγεσία με τη δομή του “ισχυρού άνδρα” του Governance 1.0. Όσο όμως η πανδημία του Covid-19 παραμένει απειλή, θα κυριαρχεί το μοντέλο Governance 3.0 που δίνει έμφαση στη διαχείριση κρίσεων είτε πρόκειται για συζητήσεις στην αίθουσα συνεδριάσεων του ΔΣ ενός οργανισμού είτε για το υπουργικό συμβούλιο. Το μοντέλο διακυβέρνησης όμως τείνει σε νέα μετάβαση καθώς πολλοί ηγέτες ήδη σκέφτονται να ενεργήσουν ως πρωτοπόροι στη νέα εποχή υιοθετώντας, για παράδειγμα διαδικασίες υπολογισμού του αντίκτυπου της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας – με περιβαλλοντικές, κοινωνικές και μετρήσεις διακυβέρνησης (ESG) ενώ σε επίπεδο πολιτικής ηγέτες όπως ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν και ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι καταρρίπτουν τα όρια. Το Governance 4.0 θα αντικαταστήσει τη σημερινή βραχυπρόθεσμη διαχείριση κρίσεων με μακροπρόθεσμη στρατηγική σκέψη. Η εστίαση σε τρέχοντα προβλήματα όπως η πανδημία, οι κοινωνικοοικονομικές κρίσεις και η ψυχική υγεία των ανθρώπων πρέπει να συμπληρωθεί με δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την αναστροφή της απώλειας βιοποικιλότητας και της περιβαλλοντικής ζημιάς που προκαλείται από ανθρώπινη δραστηριότητα και για την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων όπως η μετανάστευση. Την ίδια στιγμή, το Governance 4.0 πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες τάσεις και ανάγκες της κοινωνίας, εξυπηρετώντας έναν κόσμο συνδεδεμένο, πέρα από το γραμμικό μοντέλο που γνωρίζαμε. Πρακτικά, οι ρόλοι και οι ευθύνες των στελεχών και των επιχειρήσεων αλλάξουν, καθώς δεν θα μπορούν να επιβιώσουν εάν αγνοούν τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό τους αντίκτυπο ενώ οι κυβερνήσεις πρέπει να είναι σε αλληλεπίδραση με τον επιχειρηματικό κόσμο και την κοινωνία για να είναι αποτελεσματικές. Η πιο σημαντική ηγετική ικανότητα είναι, συνεπώς, η ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης και αξιοποίησης της συνεχούς αλλαγής και η προνοητικότητα, που είναι ένας τρόπος για να εξετάσει ο ηγέτης τους δρόμους που μπορεί να ακολουθήσει το μέλλον. Εργαλεία του ηγέτη προκειμένου να πλοηγηθεί σε έναν αβέβαιο και μεταβαλλόμενο κόσμο είναι οι ποιοτικές και ποσοτικές μετρήσεις, η ανάλυση των δεδομένων και η αξιοποίηση των νέων γνώσεων.

Φαίνεται λοιπόν ότι ο σύγχρονος ηγέτης για να «εκπαιδευτεί» στην συγκεκριμένη ικανότητα θα πρέπει να ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα:

-Να αμφισβητήσει τις προκαταλήψεις του

Η εποχή επιτάσσει ο ηγέτης να κάνει μία συνειδητή προσπάθεια να παρατηρήσει τις ίδιες τις προκαταλήψεις του και να αμφισβητήσει τις καθιερωμένες γνωστές και αναμενόμενες αντιδράσεις του σε ειδήσεις, ιδέες, πληροφορίες και ανθρώπους. Να μάθει από τον εαυτό του και να εξετάσει τα εμπόδια που έβαζε μέχι σήμερα ο ίδιος.

-Να κοιτάξει πέρα από τον κλάδο του

Μέχρι τώρα ο ηγέτης αναζητούσε ειδήσεις και πληροφορίες που μπορούν να επηρεάσουν τη δουλειά και τον κλάδο του, αλλά αυτό στον 21o αιώνα δεν είναι αρκετό. Πρέπει να κοιτάξει έξω από τη βιομηχανία του για να ανακαλύψει ιδέες και καινοτομίες που μπορεί να διαταράξουν τον οργανισμό του ή να του δώσουν μια μεγάλη ευκαιρία να αναπτυχθεί.

-Να σκεφτεί out of the box

Ο ηγέτης της νέας εποχής θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τη φαντασία του. Να προκαλέσει τον εαυτό του να σκεφτεί διαφορετικά  και να αναπτύξει ανατρεπτικές ιδέες και καινοτομίες, να δει τα γεγονότα με άλλο μάτι.

Ένα είναι βέβαιο – αν ο ηγέτης δεν αφήσει το μυαλό του να περιπλανηθεί πέρα από τα καθιερωμένα, δεν θα βρεθεί ποτέ στην κορυφή.